Enfermidade Celiaca
A Enfermidade Celiaca (EC) é unha enfermidade multisistémica con base autoinmune provocada polo glute e prolaminas relacionadas, en individuos xeneticamente susceptibles, e caracterízase pola presenza dunha combinación variable de: manifestacións clínicas dependentes do glute, anticorpos específicos de EC, haplotipos HLA DQ2 ou DQ8 e enteropatía. Esta definición foi actualizada pola ESPGHAN, Sociedade Europea de Gastroenterología Pediátrica, Hepatología e Nutrición en 2012.
A prevalencia estimada nos europeos e os seus descendentes é do 1%, sendo máis frecuente nas mulleres cunha proporción 2:1.
• Que quere dicir multisistémica? Que pode verse afectado calquera outro sistema do corpo humano, non unicamente ao aparello dixestivo, provocando síntomas extra-intestinais
• Que significa con base autoinmune? Que no desenvolvemento da enfermidade intervén o noso sistema inmunitario obrigando ás defensas da persoa celíaca a reaccionar ante a inxesta de glute, neste caso, é a reacción autoinmune a que dana a mucosa do intestino e destrúe as vellosidades intestinais encargadas de absorber os nutrientes necesarios para manternos sans.
• Que son os haplotipos HLA DQ2 e DQ8? Son os marcadores que indican a existencia da predisposición xenética que aumenta a probabilidade de padecer a enfermidade. Con todo, presentar xenética compatible non implica chegar a desenvolver a enfermidade.
• Que significa enteropatía? É un termo médico que fai referencia a calquera alteración patolóxica producida no tracto dixestivo.
Unha porcentaxe importante de pacientes (75%) están sen diagnosticar debido, sobretodo, a que a EC durante anos relacionouse, exclusivamente, coa súa forma clásica de presentación clínica. Con todo, o recoñecemento doutras formas atípicas de manifestarse, oligo e asintomáticas, combinado coa maior e mellor utilización das probas complementarias dispoñibles, permitiu poñer de manifesto a existencia de diferentes tipos de EC:
• Sintomática: Os síntomas son moi diversos, pero todos os pacientes mostrarán unha seroloxía, histoloxía e tests xenéticos compatibles coa EC.
• Subclínica: Neste caso non existirán síntomas nin signos, aínda que si serán positivas o resto das probas diagnósticas.
• Latente: Son pacientes que, nun momento determinado, consumindo glute, non teñen síntomas e a mucosa intestinal é normal. Existen dúas variantes:
• Sintomática: Os síntomas son moi diversos, pero todos os pacientes mostrarán unha seroloxía, histoloxía e test xenéticos compatibles coa EC.
• Subclínica: Neste caso non existirán síntomas nin signos, aínda que si serán positivas o resto das probas diagnósticas.
• Latente: Son pacientes que, nun momento determinado, consumindo glute, non teñen síntomas e a mucosa intestinal é normal. Existen dúas variantes:
• Tipo A: Foron diagnosticados de EC na infancia e recuperáronse por completo tras o inicio da dieta sen glute, permanecendo en estado subclínico con dieta normal.
• Tipo B: Neste caso, con motivo dun estudo previo, comprobouse que a mucosa intestinal era normal, pero posteriormente desenvolverán a enfermidade.
• Potencial: Estas persoas nunca presentaron unha biopsia compatible coa EC pero, do mesmo xeito que os grupos anteriores, posúen unha predisposición xenética determinada pola positividade do HLA-DQ2/DQ8. Aínda que a seroloxía pode ser negativa, presentan un aumento no número de linfocitos intraepiteliales. A probabilidade media de desenvolver unha EC activa é do 13% e unha EC latente do 50% (táboa 1).
Sintomatoloxía da Enfermidade Celíaca
Os síntomas máis frecuentes son: perda de peso, perda de apetito, fatiga, náuseas, vómitos, diarrea, distensión abdominal, perda de masa muscular, atraso do crecemento, alteracións do carácter (irritabilidade, apatía, introversión, tristeza), dores abdominais, meteorismo, anemia por déficit de ferro resistentes a tratamento. Con todo, tanto no neno como no adulto, os síntomas poden ser atípicos ou estar ausentes, dificultando o diagnóstico.
Diagnóstico da Enfermidade Celíaca
Mediante un exame clínico coidadoso e unha analítica de sangue, que inclúa os marcadores serolóxicos da enfermidade celíaca (anticorpos antigliadina, antiendomisio e antitransglutaminasa tisular) establécese o diagnóstico de sospeita da enfermidade. O coñecemento recente de diferentes formas clínicas de enfermidade celiaca (clásica, atípica, silente, latente, potencial, etc.), veu a demostrar que non sempre se pode establecer un diagnóstico clínico ou funcional da enfermidade celíaca. Por iso, para o diagnóstico de certeza da enfermidade celíaca é imprescindible realizar unha biopsia intestinal. A biopsia consiste na extracción dunha mostra de tecido do intestino delgado superior para ver se está ou non danado. Para realizar esta proba é necesario que non se retire o glute da dieta.
Manifestacións
Estímase que unha porcentaxe moi elevada de pacientes (>80%) están sen diagnosticar debido en gran medida ao descoñecemento dos médicos de atención primaria, que son o primeiro filtro polo que pasan as persoas celíacas. A inconsciencia da heteroxeneidade da posible sintomatoloxía asociada á enfermidade celiaca por parte do colectivo médico pode derivar a un atraso ou mesmo a un non diagnóstico desta patoloxía. Con todo, o recoñecemento doutras formas atípicas de manifestarse e asintomáticas, combinadas coa maior e mellor utilización das probas complementarias dispoñibles, permitiu poñer de manifesto a existencia de diferentes tipos de enfermidade celíaca. Segundo a ESPGHAN (Husby e col.,2012) esta sería a actual clasificación:
Non hai produtos no carriño.